Centrale Raad van Beroep, 10-05-2022, ECLI:NL:CRVB:2022:1122, 19/3016 PW

Artikel 8, eerste lid, van het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) bepaalt dat een ieder recht heeft op respect voor zijn privéleven, zijn familie- en gezinsleven, zijn woning en zijn correspondentie. Van een inbreuk op het huisrecht als bedoeld in deze verdragsbepaling is geen sprake als de rechthebbende toestemming heeft gegeven voor het binnentreden in de woning. De toestemming moet vrijwillig zijn verleend en op basis van de nodige informatie (‘informed consent’). Dit houdt in dat de toestemming van de betrokkene berust op volledige en juiste informatie over de reden en het doel van het huisbezoek en over de gevolgen van het weigeren van toestemming voor de verlening van bijstand. Welke gevolgen voor de bijstandsverlening zijn verbonden aan het weigeren van toestemming voor het binnentreden in de woning hangt af van de vraag of een redelijke grond voor het huisbezoek bestaat. Een dergelijke grond bestaat als voorafgaand aan – dat wil zeggen vóór of uiterlijk bij aanvang van – het huisbezoek duidelijk is dát en op grond van welke concrete objectieve feiten en omstandigheden redelijkerwijs kan worden getwijfeld aan de juistheid of volledigheid van de door de betrokkene verstrekte gegevens, voor zover deze van belang zijn voor het vaststellen van het recht op bijstand. Tevens moeten deze gegevens niet op een andere effectieve en voor de betrokkene minder belastende wijze kunnen worden geverifieerd. Als een redelijke grond voor het afleggen van een huisbezoek bestaat dan dient de betrokkene erop te worden gewezen dat het weigeren van toestemming gevolgen kan hebben voor de verlening van bijstand. Ontbreekt een redelijke grond dan moet de betrokkene erop worden gewezen dat het weigeren van toestemming geen gevolgen heeft voor de bijstandsverlening. De bewijslast voor het ‘informed consent’ bij het binnentreden in de woning rust op de bijstandverlenende instantie. Dit is vaste rechtspraak (uitspraak van 24 november 2009, ECLI:NL:CRVB:2009:BK4064).

In dit geval bestond een redelijke grond voor het afleggen van het huisbezoek op 21 februari 2018. Uit het selectieonderzoek was gebleken dat appellante op [datum] 2016 is bevallen van een dochter, dat X de vader is van het kind en dat hij haar heeft erkend. Verder is gebleken dat het waterverbruik op het uitkeringsadres in 2017 zelfs het gemiddelde waterverbruik voor een gezin bestaande uit twee volwassenen en een kind overschrijdt. Een buurtbewoner heeft op 20 februari 2018 onder meer verklaard dat op het uitkeringsadres een gezin woont, bestaande uit een man, vrouw en een kind en dat ze ook een hond hebben. De man wordt dagelijks gezien. Een medewerker handhaving heeft op 20 februari 2018 gezien dat X zich met een sleutel toegang heeft verschaft tot de toegangsdeur waartoe het uitkeringsadres behoort. Gelet op deze feiten en omstandigheden kon redelijkerwijs worden getwijfeld aan de juistheid of volledigheid van de door appellante verstrekte gegevens over haar woonsituatie.

Zoals in 4.6.1 is overwogen rust de bewijslast voor het ‘informed consent’ bij het binnentreden in de woning op de bijstandverlenende instantie. Bij een uitdrukkelijk mondeling verleende toestemming voor een huisbezoek is ondertekening van het formulier huisbezoek niet noodzakelijk voor de uitvoering van de PW en alleen van belang voor de bewijsrechtelijke positie van het bestuursorgaan voor het ‘informed consent’. Het ‘informed consent’ kan ook op andere wijze worden vastgelegd, bijvoorbeeld in een door de betrokken medewerkers opgemaakt verslag. Dit is eerder overwogen in de uitspraak van 17 september 2019, ECLI:NL:CRVB:2019:2999.

In het rapport is vermeld dat de rapporteur en een andere medewerker handhaving, op 21 februari 2018, nadat zij hadden aangebeld, zich hebben gelegitimeerd en de reden van het huisbezoek hebben meegedeeld, dit op verzoek van appellante in het Engels. Vervolgens is daarin onder het kopje “Toestemming huisbezoek” vermeld: “Nadat belanghebbende (…) haar rechten en plichten zijn medegedeeld werden wij met toestemming van haar binnen gelaten (…). Haar is daarvoor nog medegedeeld dat het niet meewerken aan het huisbezoek wel directe gevolgen heeft voor het recht op en/of de hoogte van de bijstand. Uit het gehouden onderzoek zijn de volgende feiten gebleken waardoor er directe gevolgen zijn verbonden aan het niet meewerken: (…). Door belanghebbende (…) is het formulier “Toestemming Huisbezoek” ondertekend (…). Belanghebbende is nogmaals medegedeeld dat het niet meewerken aan het huisbezoek wel gevolgen kan hebben voor haar uitkering. Zij verklaarde daarop dat: Zij de Engelse taal die wij spreken wel kan verstaan, zij het ook begrijpt”. Kort daarop kwam X de woonkamer binnen en aan hem hebben de medewerkers handhaving ook de reden van het huisbezoek meegedeeld, aldus het rapport.

Gelet op 4.6.5 is dus niet komen vast te staan dat het huisbezoek op ‘informed consent’ berust. De omstandigheid dat niet is voldaan aan de eis van ‘informed consent’ betekent dat een inbreuk is gemaakt op het huisrecht van appellante als bedoeld in artikel 8, eerste lid, van het EVRM. Dat wat ten tijde van het huisbezoek is waargenomen en verklaard moet daarom als onrechtmatig verkregen bewijs worden aangemerkt. Volgens vaste rechtspraak (uitspraak van 17 januari 2012, ECLI:NL:CRVB:2012:BV1077) is het gebruik van onrechtmatig verkregen bewijs slechts dan niet toegestaan indien de bewijsmiddelen zijn verkregen op een wijze die zozeer indruist tegen wat van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit gebruik onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht.

Als appellante naar behoren zou zijn geïnformeerd, en zij zou hebben geweigerd om medewerking te verlenen aan het huisbezoek, dan zou dit geen gevolgen hebben gehad voor het verleden. Het gebruik van het onrechtmatig verkregen bewijs druist in dat geval zozeer in tegen wat van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht dat dit gebruik onder alle omstandigheden ontoelaatbaar is. Het is daarom niet juist om het onrechtmatig verkregen bewijs te betrekken in de beoordeling van de periode voorafgaand aan het huisbezoek (uitspraak van 14 juli 2015, ECLI:NL:CRVB:2015:4477).

Als appellante naar behoren zou zijn geïnformeerd en vervolgens zou hebben geweigerd aan het huisbezoek mee te werken, zou die weigering wel tot intrekking van de bijstand vanaf de datum van het huisbezoek hebben kunnen leiden, omdat een redelijke grond voor het huisbezoek aanwezig was. Het weigeren van medewerking aan een huisbezoek waarvoor een redelijke grond bestaat, levert immers een rechtsgrond op voor intrekking van de bijstand indien de bijstandverlenende instantie als gevolg daarvan niet kan vaststellen of recht op bijstand bestaat. Het gebruik van het onrechtmatig verkregen bewijs voor de periode vanaf de datum van het huisbezoek, druist daarom in beginsel niet zozeer in tegen wat van een behoorlijk handelende overheid mag worden verwacht, dat dit gebruik onder alle omstandigheden ontoelaatbaar moet worden geacht. De bevindingen van het huisbezoek kunnen daarom in beginsel wel bij de beoordeling van het recht op bijstand vanaf de datum van het huisbezoek worden betrokken. Er zijn geen aanknopingspunten op grond waarvan in dit geval van dit uitgangspunt zou moeten worden afgeweken.

Wat ten tijde van het huisbezoek is waargenomen en verklaard, mag alleen worden gebruikt bij de beoordeling van de periode van 21 februari 2018 tot en met 14 maart 2018. Bij de beoordeling van de periode van [datum] 2016 tot en met 20 februari 2018 mag wat tijdens het huisbezoek is waargenomen en verklaard daarentegen niet als bewijs worden gebruikt. De overige onderzoeksbevindingen bieden onvoldoende grondslag voor de conclusie van het college dat appellante en X in de periode van [datum] 2016 tot en met 20 februari 2018 hun hoofdverblijf in dezelfde woning hadden.